Legionella w wodzie – przyczyny, objawy

Legionella może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia. Atakuje niepozornie. Główną drogą zakażenia jest wdychanie drobinek skażonej wody w postaci aerozolu. W artykule wyjaśniamy, skąd się bierze, jakie są objawy zakażenia i jak zapobiegać jej rozwojowi.

Czym jest bakteria Legionella?

Legionella to bakteria, która z pozoru wydaje się niegroźna, ponieważ naturalnie występuje w wodach powierzchniowych – jeziorach, rzekach czy źródłach termalnych. Zakażenie bakterią po raz pierwszy odnotowano w 1976 roku na zjeździe weteranów legionistów w Filadelfii, podczas którego dziesiątki osób zachorowały na poważne zapalenie płuc, a 34 zmarły. Właśnie od tego wydarzenia pochodzi jej nazwa. Istnieje ponad 50 gatunków Legionelli, jednak za większość zakażeń odpowiada Legionella pneumophila. Jej drobne rozmiary i zdolność do przetrwania w trudnych warunkach sprawiają, że walka z nią wymaga ciągłego monitorowania instalacji wodnych.

Przyczyny występowania Legionelli w wodzie

Legionella z łatwością adaptuje się w różnych systemach wodnych, w których brakuje regularnej kontroli i konserwacji – prysznicach, jacuzzi, fontannach dekoracyjnych, a nawet klimatyzacjach. Bakteria błyskawicznie się rozwija w temperaturze od 25 do 50°C, szczególnie jeśli występują inne czynniki wpływające na jej namnażanie.

• Stojąca woda – miejsca, gdzie przepływ wody jest minimalny lub znikomy, jak rzadko używane prysznice czy rezerwowe zbiorniki wodne.
• Osady i kamień – minerały osadzające się na ścianach rur tworzą idealne środowisko dla biofilmu, w którym Legionella znajduje schronienie i składniki odżywcze.
• Zanieczyszczenia organiczne – pozostałości organiczne w wodzie, np. martwe drobnoustroje, są dla bakterii Legionella doskonałym źródłem pożywienia.
• Nieodpowiednia konserwacja – brak regularnego płukania instalacji, monitorowania temperatury czy dezynfekcji sprawia, że bakteria ma czas na rozwój.

Drogi zakażenia bakterią Legionella

Legionella atakuje niepozornie – główną drogą zakażenia jest wdychanie drobinek skażonej wody w postaci aerozolu. Takie mikroskopijne krople powstają podczas kąpieli pod prysznicem, w jacuzzi, w czasie korzystania z klimatyzacji, a nawet w fontannach dekoracyjnych. Bakteria przenika do organizmu wraz ze wdychanym powietrzem, docierając do układu oddechowego.

Co istotne, Legionella nie przenosi się z człowieka na człowieka ani poprzez picie skażonej wody, ponieważ układ pokarmowy skutecznie neutralizuje bakterie. Zakażenie może jednak wystąpić podczas przypadkowego zachłyśnięcia się wodą, zwłaszcza u osób z osłabioną odpornością. Wystarczy chwila kontaktu z aerozolem wodnym, by bakteria wniknęła do płuc. Dlatego tak istotne jest monitorowanie systemów wodnych i unikanie zaniedbań, które mogą prowadzić do powstania ognisk zakażeń.

Oto miejsca, w których można najszybciej zarazić się Legionellą:

• Kąpiel pod prysznicem w zaniedbanej instalacji wodnej – szczególnie w miejscach publicznych, gdzie przepływ wody jest rzadki.
• Używanie klimatyzatorów – zwłaszcza dużych systemów chłodzenia, które rozprowadzają wilgotne powietrze po całym budynku.
• Systemy nawilżania powietrza – w domach, biurach czy fabrykach, gdzie niewłaściwie utrzymana wilgoć staje się źródłem skażonego aerozolu.

Objawy zakażenia bakterią Legionella

Zakażenie Legionellą objawia się w dwóch głównych formach:

• Choroba legionistów - cięższy przebieg;
• gorączka Pontiac - łagodniejszy przebieg.

Choroba legionistów jest poważnym zapaleniem płuc, które wymaga szybkiej diagnostyki i leczenia, ponieważ może prowadzić do niewydolności oddechowej, a nawet zgonu. Objawy rozwijają się zwykle w ciągu kilku dni od kontaktu z bakterią. Gorączka Pontiac natomiast przypomina grypę, a jej objawy ustępują samoistnie po kilku dniach.

Poniżej tabela przedstawiająca różnice między obiema postaciami zakażenia:

Kto może zarazić się Legionellą?

Zakażenie bakterią Legionella może dotknąć każdego, kto ma kontakt z unoszącymi się w powietrzu drobnymi cząsteczkami wody skażonej bakterią. Jednak niektóre grupy są szczególnie narażone na rozwój ciężkich objawów i powikłań. Warto zwrócić uwagę na:

• Osoby starsze – z wiekiem odporność organizmu spada, co zwiększa podatność na infekcje, w tym na chorobę legionistów.
• Palaczy – regularne palenie uszkadza drogi oddechowe, ułatwiając bakteriom wnikanie do organizmu.
• Osoby z chorobami przewlekłymi – cukrzyca, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) czy niewydolność serca dodatkowo obniżają zdolności obronne organizmu.
• Osoby z osłabioną odpornością – pacjenci po przeszczepach, chorzy na nowotwory, przyjmujący leki immunosupresyjne czy zakażeni wirusem HIV.
• Mieszkańców obiektów zbiorowego użytku – szpitale, hotele czy domy opieki z zaniedbanymi instalacjami wodnymi mogą być źródłem zakażenia dla wielu osób.
• Pracowników zakładów przemysłowych – ludzie pracujący w fabrykach, warsztatach czy miejscach, gdzie używane są systemy chłodzenia lub rozpylania wody.

Diagnostyka i leczenie

Nim przejdziemy do tego, jak można ustrzec się przed legionellą, przedstawmy jeszcze pokrótce diagnostykę i leczenie. Samo zakażenie diagnozuje się głównie na podstawie testów na obecność antygenu w moczu oraz badań mikrobiologicznych próbek plwociny lub krwi. W trudniejszych przypadkach stosuje się testy PCR, które wykrywają materiał genetyczny bakterii. Leczenie choroby legionistów wymaga antybiotykoterapii, najczęściej przy użyciu makrolidów (np. azytromycyny) lub fluorochinolonów (np. lewofloksacyny). Przy gorączce Pontiac, łagodniejszej postaci zakażenia, stosuje się jedynie leczenie objawowe, a objawy ustępują samoistnie w ciągu kilku dni. Wczesne rozpoznanie i szybka reakcja zwiększają szanse na pełne wyzdrowienie, szczególnie u osób z grupy ryzyka.

Jak zapobiec namnażaniu Legionelli?

Aby zapobiec Legionelli, należy odpowiednio dbać o systemy dostarczające wodę i korzystać z urządzeń, które ograniczają rozwój bakterii. Jeśli chcesz mieć pewność, że woda z kranu jest bezpieczna do spożycia, zainstaluj specjalistyczne urządzenie eliminujące wszelkie drobnoustroje.

Filtry przeciwbakteryjne

Filtry podzlewowe, szczególnie te wyposażone w membrany osmotyczne, skutecznie zatrzymują bakterie, w tym Legionellę. Badania wykazały, że filtry o średnicy porów mniejszej niż 0,2 µm są w stanie zablokować większość patogenów, w tym Legionellę pneumophila. Urządzenia znajdują zastosowanie w domach, obiektach publicznych i placówkach medycznych. Regularna wymiana filtrów i konserwacja są jednak kluczowe, aby zapobiec ich zanieczyszczeniu i utracie skuteczności.

Zmiękczacze wody

Zmiękczacze wody to urządzenia, które skutecznie usuwają nadmiar jonów wapnia i magnezu, odpowiadających za twardość wody. Zapobiegają powstawaniu kamienia na wewnętrznych powierzchniach rur, kotłów czy bojlerów, który stanowi doskonałe miejsce do gromadzenia się biofilmu i rozwoju bakterii, właśnie takich jak Legionella. Miękka woda korzystnie wpływa także na żywotność urządzeń domowych – pralek, zmywarek czy ekspresów do kawy – gdyż minimalizuje ryzyko osadzania się kamienia na elementach grzewczych.

Lampy UV

Promieniowanie ultrafioletowe (UV) skutecznie niszczy DNA bakterii Legionella, uniemożliwiając im rozmnażanie i przeżycie. Lampy UV bardzo często montuje się w systemach uzdatniania wody jako ostatni etap oczyszczania, co pozwala na skuteczną dezynfekcję bez użycia chemikaliów. Są szczególnie polecane w miejscach, gdzie występuje duże ryzyko kontaktu z bakteriami, np. w hotelach, szpitalach czy basenach.