Czy woda ma termin spożycia?

Czy woda może mieć datę ważności? Producenci wody butelkowanej podają konkretne terminy, ale kranówka też po czasie traci świeżość. Dowiedz się, kiedy woda może „przestać być dobra” i co z tym zrobić!

Cząsteczka wody H₂O to jeden z najprostszych, ale i najtrwalszych związków chemicznych. Nie ma smaku ani zapachu, nie psuje się ani nie rozkłada – nawet po latach. Sama woda nie starzeje się i nie traci właściwości. To dlatego mówi się, że jest wieczna – w oceanach, jeziorach czy lodowcach potrafi krążyć przez miliony lat, zanim znów trafi do kranu.

Woda destylowana, pozbawiona wszelkich zanieczyszczeń, może stać w szklanej butelce latami i nadal będzie taka sama jak na początku. Nawet woda źródlana czy kranówka, jeśli przechowywana w szczelnym pojemniku, nie zmienia się z upływem czasu. Nie ma w niej białek ani tłuszczy, które mogłyby się zepsuć, ani cukrów sprzyjających rozwojowi bakterii. Sama woda jest więc stabilna i odporna na starzenie.

To oczywiście teoria – bo w codziennym życiu woda rzadko kiedy występuje w tak czystej postaci. Zawiera śladowe ilości minerałów i innych składników, które z czasem mogą zmienić smak, zwłaszcza jeśli woda długo stoi otwarta. Dlatego to, w czym ją przechowujesz, ma duże znaczenie – nawet najlepsza woda może stracić swoje właściwości, jeśli stoi w butelce z tworzywa, które przepuszcza powietrze.

Woda w czystej postaci jest odporna na upływ czasu – ale w codziennym życiu ważne jest to, w czym ją przechowujesz i czy pojemnik jest dobrze zamknięty. Nawet najlepsza woda może stracić swoje właściwości, jeśli stoi otwarta albo w butelce z tworzywa, które przepuszcza powietrze. Dlatego samo H₂O nie ma terminu przydatności – ale woda w butelce czy w dzbanku już tak.

Woda zamknięta w butelce dostaje od producenta termin przydatności, który zwykle wynosi od roku do dwóch lat. Ale to wcale nie znaczy, że po tej dacie woda nagle robi się niebezpieczna dla zdrowia. Termin na etykiecie to raczej wskazówka, jak długo woda zachowa swój świeży smak i zapach – czyli swoją najlepszą jakość.

Plastik PET, z którego zrobione są jednorazowe butelki, może po pewnym czasie zacząć uwalniać drobne ilości substancji chemicznych. Im dłużej woda stoi w takiej butelce, tym większe ryzyko, że do napoju przedostaną się związki, które mogą wpłynąć na smak albo zapach. To główny powód, dla którego producenci wody ustalają datę „najlepiej spożyć przed” – woda sama w sobie jest w porządku, ale opakowanie z czasem może zacząć zmieniać jej właściwości.

W przypadku wody gazowanej termin przydatności bywa krótszy – np. tylko rok – bo z czasem ulatnia się dwutlenek węgla, przez co napój traci bąbelki. Dla wody niegazowanej data ważności zwykle wynosi dwa lata od rozlewu. Po tym czasie woda nie robi się nagle trująca, ale może smakować gorzej albo mieć delikatny posmak plastiku, zwłaszcza jeśli stała w słońcu czy w ciepłym miejscu.

Woda w szklanej butelce zachowuje świeżość o wiele dłużej. Szkło nie oddziałuje z napojem i nie uwalnia żadnych substancji, dlatego woda w takim opakowaniu może być przechowywana kilka lat bez obaw o smak czy zapach. Jednak nawet wtedy – jeśli butelka była otwarta – woda powinna być wypita w ciągu kilku dni, bo do środka mogą dostać się bakterie z powietrza.

Plastikowe butelki to wygodny sposób przechowywania wody, ale mają swoje ograniczenia. Materiał, z którego są zrobione, czyli PET, nie jest zupełnie obojętny. Z czasem może zacząć uwalniać do wody drobne ilości różnych związków – antymon, ftalany, a nawet mikroplastiki. Te ilości są zazwyczaj tak małe, że nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. Jednak po kilku latach, zwłaszcza jeśli butelka była przechowywana w cieple, można wyczuć delikatny zapach plastiku w wodzie.

Mikroplastiki to maleńkie drobinki tworzyw sztucznych, które mogą przedostawać się do wody. Badania pokazują, że woda z plastikowych butelek ma ich więcej niż woda z kranu. To nie znaczy, że plastikowa butelka „psuje” wodę od razu – ale z czasem, przy długim przechowywaniu, mikroplastiki mogą się w niej pojawić. To jeden z powodów, dla których warto pić wodę z butelki w miarę świeżą, a nie zostawiać jej na wiele miesięcy.

Butelki szklane nie mają takich problemów – szkło jest całkowicie obojętne chemicznie i nie zmienia smaku wody. Podobnie aluminiowe butelki z odpowiednim wnętrzem (powłoka zapobiegająca kontaktowi z metalem) lepiej chronią przed przenikaniem zapachów czy mikroplastików. Jednak z drugiej strony – szklane i aluminiowe butelki są droższe, cięższe i nie zawsze praktyczne w codziennym użytkowaniu.

Woda z kranu to temat, który często budzi pytania: czy można ją przechowywać i jak długo zachowuje świeżość? Kranówka sama w sobie jest bezpieczna, bo w sieci wodociągowej stale krąży, a chlor i filtry w stacji uzdatniania chronią ją przed bakteriami. Jednak kiedy nalejesz ją do dzbanka albo butelki, sprawa robi się bardziej skomplikowana.

Kranówka w zamkniętym pojemniku, na przykład szklanej butelce czy ceramicznym dzbanku, może stać nawet kilka dni bez pogorszenia smaku. Pod warunkiem, że pojemnik jest czysty i szczelny, woda nie ma kontaktu z powietrzem i kurzem. W chłodnym miejscu, z dala od słońca, zachowa swoje właściwości nawet do tygodnia. Ale już po kilku dniach może zacząć tracić świeży smak, zwłaszcza jeśli była nalana do plastiku.

Największy kłopot z wodą kranową to jej smak – zawiera niewielkie ilości chloru, który może być wyczuwalny zaraz po nalaniu do butelki. Na szczęście smak i zapach szybko znikają – wystarczy kilka godzin. Jednak po otwarciu butelki albo dzbanka woda zaczyna łapać z powietrza bakterie. Dlatego najlepiej wypić ją w ciągu jednego dnia, zwłaszcza jeśli stoi w ciepłym miejscu.

Więcej na temat chloru czytaj w artykule Chlor w wodzie pitnej – czy jest szkodliwy? Jak go usunąć?

To, jak przechowujesz wodę, ma ogromne znaczenie. Nawet jeśli woda sama w sobie nie ma terminu ważności, sposób przechowywania może wpłynąć na jej smak, zapach i bezpieczeństwo. Najważniejsze zasady są proste: woda powinna stać w chłodnym miejscu, z dala od słońca i chemikaliów. Plastikowe butelki lepiej trzymać z dala od chemii domowej, bo plastik łatwo łapie zapachy – na przykład środki czystości albo przyprawy mogą zmienić smak wody. Szklane i aluminiowe pojemniki są tu bardziej odporne. Jeśli robisz zapas wody na trudne czasy – na przykład w garażu albo w spiżarni – najlepiej co pół roku wymienić butelki na nowe, żeby mieć pewność, że woda nadal dobrze smakuje.

Ogólnie rzecz biorąc, woda sama z siebie nie psuje się – ale jeśli była przechowywana w złych warunkach albo długo stała w otwartym pojemniku, może zacząć „dziwnie” smakować i pachnieć. Najprostsze objawy, że coś jest nie tak, to zmiana zapachu – woda może pachnieć jak metal albo pleśń. Jeśli masz wrażenie, że pachnie jak stara piwnica albo woda z kałuży, lepiej jej nie pij.

Kolejny sygnał to smak – metaliczny, słony albo gorzki. Nawet niewielka zmiana smaku powinna być sygnałem, że woda nie nadaje się do picia. Czasem widać w niej też drobinki albo osady – takie mętne zanieczyszczenia to znak, że w wodzie rozwijają się bakterie albo że coś się dostało do środka.

Otwarte butelki albo dzbanki to szczególne zagrożenie – w temperaturze pokojowej bakterie potrafią namnażać się już po kilku godzinach. Dlatego, jeśli woda długo stoi otwarta i ma dziwny zapach albo smak, nie ryzykuj – po prostu ją wylej.

Filtry do wody to świetny sposób, żeby poprawić smak kranówki i usunąć część zanieczyszczeń, ale trzeba pamiętać, że po przefiltrowaniu woda nie może stać zbyt długo. Przefiltrowana woda w dzbanku albo butelce filtrującej powinna być wypita w ciągu doby, jeśli stoi w temperaturze pokojowej. W lodówce może postać trochę dłużej, ale nadal najlepiej nie przetrzymywać jej dłużej niż 2-3 dni.

Woda przefiltrowana jest „czystsza” – ma mniej chloru i kamienia, ale to wcale nie znaczy, że może stać bez końca. Brak chloru sprawia, że woda jest bardziej podatna na rozwój bakterii, zwłaszcza jeśli pojemnik jest otwarty. Filtry nie przedłużają trwałości wody, a jedynie poprawiają jej smak i jakość na krótki czas. Dlatego, jeśli korzystasz z filtrów, pamiętaj, żeby przefiltrowaną wodę zużyć szybko i nie zostawiać jej na kilka dni.